İşletmelerde Yaratılan Değerin Ölçümü: "Entegre Raporlama"

Entegre Raporlama, finansal tabloların konsolide edilmesi kavramından farklı bir konudur.

Konsolide Finansal Tablolar; ana ortaklığın ve onun bağlı ortaklıklarının varlıklarının, borçlarının, özkaynaklarının, gelirlerinin, giderlerinin ve nakit akışlarının tek bir işletmeninki gibi sunulduğu, bir gruba ait finansal tablolardır.

Entegre raporlama ise  bir işletmenin finansal ve finansal olmayan bilgilerini birleştiren ve sürdürülebilirlik açısından paydaşlara gelecek için ışık tutan, gelecek odaklı bir raporlama biçimidir.

Firmanın veya kurumun mali tabloları genellikle geçmiş performansı göstermekte ancak gelecek için başta yatırımcılar olmak üzere diğer paydaşlara ışık yakmamaktadır. Geçmiş verilerden oluşan mali tablo bilgileri genellikle temel  analiz olarak adlandırılan  analizlerdir (yatay-dikey-eğilim-rasyo analizleri) ve geçmiş verilerin gelecekte de oluşacağı varsayımına dayanmaktadır.

İşletme paydaşlarına kurumsal raporlama olarak sadece finansal bilgiler sunulması artık yeterli gelmemektedir. Değişen ihtiyaçlarla doğru orantılı olarak işletmelerin ekonomik, sosyal, çevresel boyutta nasıl bir değer yarattıkları, gelecekte sürdürülebilirlik açısından nasıl değer yaratacakları ve paydaşlarıyla nasıl bir etkileşim içinde oldukları entegre raporlamayı gündeme getirmiştir. İşletme hakkında fonlama/yatırım kararı verebilecek olan bankalar, yatırımcılar, rating kuruluşları, değerleme kuruluşları vb. karar organları artık yavaş yavaş işletmenin finansal olmayan bilgilerini de içeren uzun vadeli değer yaratma kapasitesini ve sürdürülebilirlik durumunu dikkate alacaklardır.

Finansal raporlama hiçbir zaman önemini yitirmese de, işletmelerin değer yaratma kapasitelerini tam yansıtmamaktadır. Finansal raporlama yapmak işletmeler için zorunluyken, 2010 yılında gündeme gelen Entegre Raporlama zorunlu değildir.

Kısacası, Entegre Raporlama; bir organizasyonun kısa, orta ve uzun vadede yaratacağı, performans, yönetişim(*) ve strateji ile ilgili katma değerini ölçmek amacıyla kullanılır.

(*)Yönetim kelimesi başkaları vasıtasıyla iş görmek anlamını taşırken; yönetmek ve iletişim kelimelerinin birleşimi olarak Türkçeye girmiş ve kullanılmakta olan yönetişim kelimesi ise başkalarıyla birlikte iş görmek anlamını taşımaktadır. İnsanların işletmede artık bir üretim faktörü olarak değil, bir aktör olarak yer alma isteği yönetişim kavramıyla bütünleşmektedir.

Entegre raporlama ile tüm faaliyetlerin finansal verilerle bağlantısı kurularak işletmenin değerinin ortaya konması amaçlanmaktadır. Entegre raporlama kapsamında hem finansal raporlar hem de kurumsal sosyal sorumluluk raporlaması ve sürdürülebilirlik raporlamasına yer verilerek işletmenin etkilediği/etkilendiği çevreye ilişkin bilgiler verilmektedir.

Entegre raporlama; kuruluşun mevcut raporlarında yer alan en önemli bilgileri bir araya getirirken bunların birbirleriyle bağlantısını kurar, bunların kuruluşun bugün ve gelecekte değer yaratmasına nasıl etki ettiğini anlatır. Özetle işletmenin nicel verileriyle nitel verileri harmanlanır ve işletmenin geleceğe yönelik durumu hakkında yön gösterir.

Entegre Raporlamanın Geçmişi

Entegre raporlamanın geçmişi 1994 yılında Nelson Mandela`nın, Güney Afrika`daki kurumlara duyulan güvensizliği azaltabilmek amacıyla şeffaflık ve bilgi paylaşımını teşvik etmek üzere Mervyn King’in King Komitesi’ni kurması için görevlendirmesine dayanmaktadır.

2010 yılında Johannesburg Borsası, borsaya kote tüm şirketlerin entegre rapor yayımlanmasını, yayımlamayanların ise nedenini açıklamasını (report or explain) zorunlu kılmış ve böylece Güney Afrika, entegre raporlamayı borsaya kote şirketlere zorunlu hale getiren ilk ülke olmuştur.

Uluslararası Entegre Raporlama Konseyi

Entegre raporlamaya ilişkin küresel boyutta çalışmalar 2010 yılında Uluslararası Entegre Raporlama Konseyi’nin (International Integrated Reporting Council – IIRC) kurulması ile kurumsal bir yapı kazanmıştır. Konsey, Entegre Raporlama Uluslararası Çerçevesi’ni (International IR Framework) 2013 yılının Aralık ayında yayımlamıştır. Entegre raporlamaya başlayan kurumlar raporlamalarında bu çerçeveyi esas almaktadır.

Türkiye’de Entegre Raporlama: ERTA’nın Kuruluşu

İlk olarak TKYD (Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği) ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği tarafından 2011 yılında çalışmlar başlatılmıştır. 21 Ekim 2015’de TÜSİAD tarafından yayınlanan ilgili rehberin ve Entegre Raporlama`nın tanıtımı amacıyla düzenlenen konferansı takiben ilgili taraflarca kurulması kararlaştırılan Entegre Raporlama Türkiye Ağı (ERTA) tüm bu çalışmaların ürünüdür. Prof. Dr. Güler Aras (Bağımsız kurucu üye) başkanlığında; TÜSİAD, TKYD, Borsa İstanbul, IIRC Tükiye Büyükelçisi, Argüden Yönetişim Akademisi, Global Compact Network Türkiye, Garanti Bankası, SKD Türkiye ve Çimsa tarafından kurulan Platform şirketlerin, finansal olmayan bilgilerini finansal bilgiler ile entegre bir şekilde raporlamalarını ve entegre düşüncenin yaygınlaşmasını amaçlamaktadır.

Ülkemizde 2020 yılı itibariyle entegre rapor yayınlamış olan kuruluş sayısı toplam 22’dir. Bunlar içinde 8 adet özel sektör işletmesi, 6 adet banka,3 adet STK, 2 adet eğitim kuruluşu, 1 adet belediye, 1 adet sigorta şirketi ve 1 adet düzenleyici kuruluş yer almaktadır. Entegre Türkiye Ağı internet sitesinden gerekli detay bilgiler edinilebilir.

Entegre Raporların Faydaları (Örnekler)

1-Şirketler açısından faydaları

• Kuruluşun farklı faaliyet alanlarındaki performansının birbiriyle bağlantılı şekilde raporlanması yönetim kurulunun kuruluş faaliyetlerini daha kolay takip edebilmesini sağlar, üst yönetim ile yönetim kurulunun işbirliğini artırır, karar alma mekanizmalarını geliştirir.

• Entegre raporlama sayesinde kuruluşlar sadece ekonomik değil, sürdürülebilirlik risklerini de görerek daha iyi risk analizi yapma imkanı elde ederler.

• Finansal ve finansal olmayan bilgilerin ayrı ayrı analiz edilmesinden doğacak maliyetlerin düşürülmesini sağlar.

• Artan şeffaflık ve yüksek kalitede raporlama yatırımcıların şirkete güvenini artırır, şirketin finansmana erişimini kolaylaştırır.

• Maliyet azaltımı, operasyonel verimlilik, marka değerindeki artış ve inovasyon sayesinde şirketler rekabet avantajı elde eder.
  

2- Yatırımcılar ve kreditörler açısından faydaları

 Günümüzde yatırımcılar yatırım kararları alırken, şirketlerin finansal riskleri kadar finansal olmayan risklerini de görmek ve şirketlerin tüm bu risklerini nasıl yönettiğini ve kısa, orta ve uzun vadede nasıl bir değer yarattığını da bilmek istemektedirler. Entegre raporlama yatırımcıların şirketin gerçek değerini belirlemede ihtiyaç duyacağı tüm önemli bilgilerin bir çerçevesini sunarak şirket performansının daha bütüncül bir şekilde yansıtılmasını sağlar.

• Raporlamada kullanılan verilerin kalitesinin artmasını ve bu veriler arasında bağlantıların kurulmasını sağlar; yatırımcıların beklentilerine uygun ve önemli konuların raporda yer almasını sağlar.

• Yatırımcılar için güvenilir, bütüncül, standart ve karşılaştırılabilir veri sağlar

• Yatırımcılar, önemli risklerine ve fırsatlarına ilişkin derin bilgisi olan şirketleri ayırt ederek, kaynaklarını daha iyi risk ve fırsat yönetimine sahip şirketlere yönlendirebilirler.
  

Yukarda belirtilen hususlar, gerek yatırımcılar gerek kreditörler açısından, yatırım kararlarının verilmesini, kredi maliyetlerini ve teminatlandırma ağırlığını şirketler bazında farklılaştırabilecektir. Yüksek rating (derecelendirme) notuna sahip firmalar düşük rating notuna sahip firmalara göre çok ciddi avantajlar elde etmiş olabileceklerdir.

3- Diğer paydaşlar açısından faydaları

• Kuruluşun tüm paydaşlarını daha iyi tanımasını ve her bir paydaşıyla farklı bir iletişim yöntemi belirlemesini sağlar, böylelikle paydaşlarla iletişimi kuvvetlendirir.

• Kuruluşun kendini ve yarattığı değeri paydaşlarına iyi anlatması, genç yeteneklerin kuruluşları daha yakından tanıyarak çalışmak istedikleri kuruluşu belirlemelerini kolaylaştırır.

• Tüketicilerin sürdürülebilirlik konularında bilinçlendirilmesine ve daha sorumlu seçimler yapmalarına katkı sağlar.

• Sosyal ve çevresel sorumluluk hissini artırarak hem çalışanlara hem de topluma ilham verir

Entegre Raporların Finansal Raporlardan Farkları (Örnekler)

Finansal Raporlarda özkaynakları oluşturan kalemler, özkaynak değişim tabloları, sermaye yapısı vb yer alırken Entegre Raporlamada bunlara ilave olarak diğer sermaye bileşenleri de yer alır;

• İnsan Sermayesi : Personel yapısı, eğitime verilen önem, kadın çalışan sayısı, insan sermayesi ile ilgili yatırım kararları, personel devir hızı, kariyer gelişim süreçleri vb.

• Fikri Sermaye : Yapılan yayınlar, raporlar, blog yazıları, yenilikçi temalar,

• Doğal Sermaye : Çevreye verilen önem, çevre destekleri, atık yönetimi, enerji verimliliği, karbon salınımını azaltma uygulamaları, BİST Sürdürülebilirlik Endeksi üyeliği veya yatırımı vb.

• Sosyal Sermaye: Öğrenci burs destekleri, ilave istihdam, fırsat eşitliği, eğitim, kültür ve spora katkı, iletişim kanalları vb.

• Üretilmiş Sermaye: Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar, hizmet birimleri hakkında bilgiler, engellilere yönelik katkılar, dijital dönüşüm vb.

• 
  

Entegre Raporlamada firmaya/kuruma değer katan ve gelecekte sürdürülebilirlik ve değer yaratma potansiyelinin ölçülmesini sağlayan ilave hususlar yer alabilir. Bunlardan bazıları;

• Paydaş listesi, paydaş önem matrisi, paydaşlarla ilişkiler, paydaşların ve firmanın gözünden SWOT analizi (Güçlü-Zayıf Yanlar-Fırsatlar-Tehditler),

• Firma/Kurum bünyesinde faaliyet gösteren komiteler,

• İş, çalışma modeli ve strateji,

• STK’larla ilişkiler, işbirlikleri, üyelikler,

• Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarındaki yeri (17 adet madde mevcuttur),

• Önemlilik Matrisleri,

• Değer yaratma kapasitesi,

• Risklerin yönetilmesi uygulamaları,

• İSG uygulamaları, iş sürekliliği, müşteri veri güvenliği uygulamaları,

• Sponsorluklar(Çevre, Eğitim, STK’lara vb. yapılan),

• Kurumsal Yönetişim uygulamaları,

KAYNAKÇA

• Entegre Raporlama Türkiye Ağı (ERTA)-www.erta.org.tr

• Kamu Gözetimi Kurumu: TFRS 10 Konsolide Finansal Tablolar –www.kgk.gov.tr

• Makale-“Yönetimden Yönetişime: Kavramsal Bir Bakış”-Doç.Dr.Yahya Fidan-Yalova Sosyal Bilimler Dergisi (2011)

• Makale- “Entegre Raporlama, Türk İşletmelerinin Entegre Raporlamaya Bakışı Üzerine Bir Araştırma”, Dr.Filiz Yüksel, Dr.Hakan Aracı,-Manisa Celal Bayar Üniversitesi-Yönetim ve Ekonomi Dergisi(2017)

• Makale-“Entegre Raporlama ve Türkiye’deki Uygulama Örnekleri Üzerine Bir Araştırma”– Doç.Dr.Cuma Ercan, Öğr.Gör.Ali Kestane-Kırklareli Üniversitesi İ.İ.B:F Dergisi(2017)

• Makale-“Kurumsal Raporlamada Yeni Bir Olgu:Entegre Raporlama ve Entegre Raporlar”– Dr.Engin Ergüden-Vergi Algı Dergisi-(2021)-www.vergialgi.net

• Kitap-“İşletme Finansmanı”-Prof.Dr.Güven Sayılgan (2017)

• Darüşşafaka Cemiyeti Entegre Faaliyet Raporu (2020)

• Kadıköy Belediyesi Entegre Faaliyet Raporu (2020)

• Vakıfbank Entegre Faaliyet Raporu (2020)

• Garanti Bankası Entegre Faaliyet Raporu (2020)

• TSKB Entegre Faaliyet Raporu (2020)

• United Nations Development Programme (UNDP)-Birleşmiş Milletler Kalkınma     Programı-  Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları- (www.tr.undp.org)

• Wikipedia-“Integrated Reporting”- e..m.wikipedia.org

• International Integrated Reporting Council-www.integrated reporting.org

Dr. Mustafa Cenk Uludağ - Yönetim Kurulu Üyesi

Bu makale Nisan 2021’de İSMMMO (İstanbul Mali Müşavirler Odası) tarafından yayınlanmıştır.